Suplementacja w czasie ciąży

Suplementacja diety w czasie ciąży jest istotną sprawą, gdyż nie da się spożyć z samej diety odpowiedniej ilości niektórych składników odżywczych. Podczas konsultacji widzę,  że kobiety ciężarne zazwyczaj suplementują popularne preparaty multiwitaminowe dla kobiet w ciąży.

Niestety takie preparaty  często są źle skomponowane. Zawierają sporo składników, które mogą wzajemnie wchodzić ze sobą w interakcje (np. cynk z żelazem, wapniem, magnez z wapniem, selenem, żelazo z wapniem itp.). W dodatku wiele z tych preparatów nie zawiera w ogóle (lub odpowiednich dawek) składników, które faktycznie trzeba suplementować podczas ciąży (mam tu na myśli przykładowo witaminę D, DHA czy B12). Często w (wegańskich) preparatach, które sprawdzam podczas konsultacji, zawartość składników niezbędnych dla kobiety ciężarnej jest dziwnie niska, a innych nie ma wcale. Często okazuje się, że jedynym wartościowym składnikiem z całego preparatu jest np. jod.

Czy warto suplementować 15-20 składników z multiwitaminy, kiedy można przyjmować tylko te, których faktycznie nie da się spożyć z diety w odpowiedniej ilości? Oczywiście, że nie.

Jak zatem powinna wyglądać suplementacja w czasie ciąży na diecie wegańskiej?

Poniżej opisuję zalecenia suplementacji z wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTTGiP) z 2020 roku z aktualizacją z 2024 roku. Dalej dodaję jeszcze coś od siebie.

• DHA (kwas dokozaheksaenowy) – co najmniej 200 mg / dzień dla wszystkich kobiet ciężarnych i więcej w przypadku niespożywania ryb. Ponieważ dieta roślinna nie zawiera ryb, warto przyjmować suplement DHA z wyższą dawką, około 600 mg lub więcej. Więcej o omega-3 i kwasie DHA przeczytasz w tym poście.
• Witamina D – 1500-2000 IU / dzień (w przypadku kobiet otyłych należy dobrać wyższą dawkę).
• Jod 150-200 mcg/dobę u wszystkich ciężarnych bez chorób tarczycy (w przypadku chorób tarczycy suplementacja powinna być dobrana indywidualnie). Więcej o jodzie posłuchasz w podcaście.
• Kwas foliowy/foliany – kobietom w ciąży oraz podczas laktacji zaleca się suplementację 800 μg 5-metylotetrahydrofolianu (5-MTHF)/dzień. U kobiet z BMI >30 kg/m2 po oznaczeniu poziomu folianóww poniżej 28 nmol/l zaleca się suplementację 5 mg/dobę folianów w połączeniu z mio-inozytolem (1000 mg) maksymalnie do 12 tc. U kobiet, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej zaleca się suplementację 5 mg/dzień folianów. Kobietom w okresie okołokoncepcyjnym zaleca się suplementację 400 μg 5-MTHF oraz 400 μg kwasu foliowego/dzień. Kobietom przygotowującym się do ciąży zaleca się suplementację folianami co najmniej na 12 tygodni przed planowaną ciążą. Więcej o folianach przeczytasz w tym poście.
• Witamina B12, witamina B6 i cholina – PTGiP zaleca suplementację tymi składnikami ze względu na wsparcie prawidłowego przebiegu szlaku folianów i metylacji w organizmie. PTGiP w swoim stanowisku nie zaleca jednak konkretnych dawek tych składników. Ja poniżej dodaję swoje komentarze na ich temat. 

Czy suplementować żelazo w czasie ciąży?

W czasie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na żelazo, co jest spowodowane wzrostem płodu i macicy. Jednak suplementacja żelaza „na wszelki wypadek” nie jest potrzebna, jeżeli nie występuje niedobór tego składnika. W literaturze medycznej są badania (w tym duże metaanalizy) wskazujące na szkodliwość wysokiego poziomu żelaza u kobiet ciężarnych i korelację pomiędzy wysokim stężeniem żelaza a wystąpieniem cukrzycy ciążowej lub cukrzycy typu 2. Według PTGiP kobiety ciężarne, które mają poziom ferrytyny powyżej 60-70 mcg/l prawdopodobnie nie potrzebują dodatkowej suplementacji. Jeżeli ferrytyna jest na poziomie niższym 60 mcg/l można rozważyć suplementację żelazem w małych dawkach, około 30 mg/dobę od 16 tygodnia ciąży przez dłuższy okres czasu. Trzeba pamiętać, że przy niskich stężeniach ferrytyny o przyjmowaniu preparatów z żelazem decyduje lekarz.

Po czym poznajemy, że trzeba wdrożyć suplementację?

Według Centers for Disease Control, w czasie ciąży uznajemy potrzebę suplementacji żelazem w następujących przypadkach (wtedy uznaje się niedokrwistość w czasie ciąży):

• Stężenie hemoglobiny < 11 g/dl w I i III trymestrze ciąży
• Stężenie hemoglobiny < 10,5 g/dl w II trymestrze ciąży

Pamiętaj również, że anemia może wystąpić nie tylko z niedoboru żelaza, ale i niedoboru witaminy B12, czy kwasu foliowego. Kiedy występuje niedobór jednocześnie żelaza i witaminy B12, wyniki morfologii mogą być mylące i wskazywać jedynie na niedobór żelaza (niska hemoglobina, MCV). Dbaj o siebie, swoją dietę i wykonuj badania regularnie. Więcej o badaniach krwi na diecie wegańskiej przeczytasz w tym poście.

Skup się na spożyciu żelaza z dietą. Tu poczytasz więcej na ten temat. 

Na blogu  tym blogu znajdziesz sporo przepisów i ważnych informacji na czas ciąży, laktacji i żywienia dzieci. Znajdziecie tu również przykładowe jadłospisy na czas ciąży i laktacji, a w tym miejscu znajdziesz  jadłospis bogaty w żelazo.

Poniżej są moje komentarze dotyczące suplementacji w ciąży na diecie roślinnej.

Witamina B12 a ciąża na diecie roślinnej

Witamina B12 jest niezwykle ważna w przypadku ciąży. Witamina B12 razem z witaminą B6 i folianami warunkuje prawidłowy przebieg szlaku metabolicznego folianów i syntezy DNA.

Deficyt i marginalny status witaminy B12 przed zajściem w ciążę i w jej trakcie jest związany ze zwiększonym ryzykiem wad cewy nerwowej, tak samo jak w przypadku kwasu foliowego. Ponadto konsekwencją niedostatecznego spożycia witaminy B12 w czasie ciąży jest niskie stężenie tej witaminy w mleku matki, co z kolei powoduje mniejsze jej zapasy u noworodka. Ponieważ witamina ta występuje tylko w produktach odzwierzęcych, na diecie wegańskiej niezbędna jest suplementacja. Dawkę suplementu najlepiej jest dobrać indywidualnie, oceniając wcześniej poziom witaminy B12 w organizmie. W tym celu możesz oznaczyć całkowity poziom witaminy B12 (opcjonalnie holoTC) i stężenie homocysteiny. Jak badasz całkowity poziom witaminy B12, odstaw wcześniej suplement na 4 dni, żeby nie zafałszować wyników. Twój wynik całkowitej B12 we krwi nie powinien być niższy niż 400 pg/ml lub 300 pmol/L. 

Jeżeli jesteś na diecie wegetariańskiej, też potrzebujesz suplementacji B12, gdyż zapotrzebowanie na witaminę B12 zwiększa się w ciąży i w czasie karmienia. Przykładowe dawki suplementów znajdziesz dalej. Pamiętaj, że w preparatach multiwitaminowych dawka witaminy B12 jest zbyt niska. Na diecie roślinnej kobieta ciężarna powinna przyjmować 100-500 mcg/ dzień (lub więcej, jeżeli jest taka potrzeba). 

Czy trzeba suplementować cholinę?

Cholina jest niezbędnym składnikiem odżywczym, pełniącym kluczową rolę w wielu procesach biochemicznych w organizmie. Jest ważnym donorem grup metylowych, prekursorem fosfolipidów oraz syntezy neuroprzekaźnika acetylocholiny. Cholina wpływa również na rozwój mózgu płodu i tworzenie połączeń nerwowych. 

Cholina w pewnej ilości może być syntetyzowana w organizmie. Znajdziemy ją również w wielu produktach roślinnych. Najbogatszym źródłem są strączki, tofu, orzechy, produkty sojowe. Do tego w diecie wegetariańskiej nabiał i jaja. W czasie ciąży zapotrzebowanie na cholinę wzrasta do 450 mg, a podczas laktacji do 550 mg na dzień. 

W aktualizacji wytycznych PTGiP (z 2024 roku) znalazła się wzmianka na temat suplementacji choliną ze względu na jej udział w procesach metylacji, wpływu na rozwój płodu oraz większe zapotrzebowanie na ten składnik w ciąży. Nie określano tam konkretnych dawek, które warto suplementować. Podano jedynie formę zalecanego suplementu (dwuwinian). Możesz wprowadzić jej suplementację w dawce około 150-300 mg na dzień. Suplement powinien być w formie dwuwinianu choliny. Więcej o cholinie przeczytasz w tym artykule.

Ciąża na diecie wegańskiej a selen 

W czasie ciąży i laktacji wzrasta nieznacznie zapotrzebowanie na selen i ponieważ dobrych źródeł tego składnika w diecie roślinnej nie ma za dużo, można rozważyć suplementację nim w niewielkiej dawce. Myślę, że powinno wystarczyć 30-55 µg/dzień lub 100 µg raz na 2 dni. W tym miejscu na blogu jest natomiast obszerniejszy artykuł na temat selenu.

Bibliografia:

https://www.ptgin.pl/sites/default/files/page-2020/REKOMENDACJE%20PTGIP%20SUPLEMENTY%20W%20CI%C4%84%C5%BBY%202020-07-28%20bo.pdf

Mrozikiewicz A.S., Opoń D.B., Drews K., Kaczmarek P., Wielgoś M., Sieroszewski P.. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu. 2024, dostęp 3.06.2024 https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2024-03/Foliany%20-%20Stanowisko%20Ekspert%C3%B3w%20PTGiP%20-%20final.pdf

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28917236/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31667982/